آموزش عملی ارزیابی محیط زیست

شرکت نفت هم به پیروی از دیگر شرکت های بزرگ چند ملیتی برای اینکه پز محیط زیستی بودن و فعالیت در راستای حفظ محیط زیست بدهد،با همکاری چند استاد با مدرک دکترای محیط زیست دوره های آموزشی ارزیابی محیط زیست برگزار کرده.این دوره ها به مدت چهارصد ساعت حدود سه ماه و بطور رایگان برای گروهی از بچه های گلچین شده لیسانس محیط زیست و صنایع برگزارشده و قرار است فارغ التحصیلان دوره پس از اتمام آن استخدام شرکت نفت یا دیگر شرکتهای مشاور فعال در این حوزه شوند.
سر کلاس، دکتر... می گفت دو رویکرد اصلی به مسائل محیط زیست وجود دارد:
گروهی Ecocentric یا بوم محورند که اولویت نگاهشان به اکوسیستم ها و تنوع زیستی است
گروهی همAnthropocentric یا انسان محورند که Focal point و مرکز توجه آنها انسان است
و پس از درگیری نظری بسیار طرفداران این دو فرضیه در اجلاس سران زمین در ریودو ژانیرو 1992 سر انجام با مطرح شدن بحث توسعه پایدار در گزارش برانت لند(گزارش آینده مشترک ما)گروه دوم پیروز و انسان محوری پایه توسعه پایدار شد (و ارزیابی محیط زیست هم اساس آن).
EIA=Environmental Impact Assessment
در ایران از نظر قانونی ارزیابی برای33 نوع از پروژه های عمرانی و صنعتی اجباری است و سد سازی ها ،بزرگرا ها،احداث بنادر،خطوط انتقال نفت و گاز،نیرو گاه ها و... را شامل می شود.
که البته قوانین ملی ما در ارزیابی محیط زیست نواقص بسیار دارد.مثلا در قانون آمده شهرک های صنعتی با وسعت بالای 100 هکتار موظف به ارزیابی محیط زیستند. ولی مگر پدیده ها در طبیعت اینگونه خطی هستند.بر چه اساس شهرک صنعتی 95 هکتاری حتی 99 هکتاری ارزیابی محیط زیست لازم ندارد؟بویژه در موردصنایع نوع فعالیتی که می کنند و دز موثر محصولات تولیدی شان مشخص کننده پیامدهای محیط زیستی آن شهرک است نه وسعت آن کارگاه.اگر در شهرک صنعتی صنایعی مستقر باشند که در اثر تولیداتش پسماند و مواد زاید خطر ناک بوجود می آید نیازمند سیستم تصفیه پساب و ارزیابی محیط زیستی است حتی اگر وسعت آن بیست هکتار یا کمتر باشد!
[البته تاکید شرکت نفت بر این بوده که این دوره تئوری نباشد و مطالب کاربردی لازم در کار آموزش داده شود و بحث من از اینجا شروع می شود،جایی که دکتر انسان محور برای کار آموزان مثال عملی می زد:]
چند ماه پیش کارفرمایی که طرح ساخت شهرک صنعتی آهن و فولاد را با وسعت تقریبی 300 هکتار آورده بود وبا هواپیمای اختصاصی برای بازدید از سایت در نزدیکی همدان می آمد (کار فرمای ثروتمند کسی است که از تجارت آهن با گاری دستی شروع کرده)و برای ساخت شهرک عجله داشت وما(آقای دکتر و شرکت مشاورش) به او گفتیم اگر طرح را به این صورت ارائه بدهید بدلیل منع قانونی و نیاز ارزیابی محیط زیست(شهرک های بالای صد هکتار) امکان ندارد به این زودی طرحتان تصویب شود،بیایید ما پروژه تان را با وسعت 97هکتار می بندیم ،بعد در قالب طرح های توسعه به 300 هکتار می رسانیدش!
گفتم :دکتر چرا اینطور...گفت :اگر ما نمی گفتیم می رفتند پیش شرکت مشاور دیگری آنها بهشان یاد می دادند،شصت میلیون پول ما می پرید!ما نه پیغمبریم نه مدعی العموم،ما هم باید زندگی کنیم و نان بخوریم!
...
یاد حرف هنریک مجنونیان بزرگ می افتم:دانشکده محیط زیستی که ده نفر محیط زیستی بیرون نداده.یک مشت توجیه گر توسعه که پول می گیرند و هر طرح توسعه ای را توجیه می کنند تربیت کرده.

غم انگیز تر اینجاست که این دکتر...ها شاگردان دکتر شریعت و مخدوم بودند که می گفتند در کارتان باید عرق هم داشته باشید...وای به نسلی که پرورده این اساتید است.
بار اولی نیست که در بحث محیط زیست با طرفداران انسان محوری! برخورد نزدیک دارم،در پایان نامه ام(منطقه حفاظت شده سبز کوه)پروژه حفاظت از تنوع زیستی زاگرس هم نتیجه تسلط این نگاه را از نزدیک حس کردم.
هر جا دیدید در جواب اهمیت حق حیات پروانه ها در ساخت جاده ای،یا حق حیات جلبک های تالابی در مجاورت شهری که نیاز به توسعه در طرح گسترش شهری دارد از اولویت زندگی انسان ها گفتند بدانید کاسه ای زیر نیم کاسه است.اینها Money centric ها هستند.

نمی شود طرفدار بقای انسان ها بود و از درختان و پرندگان دفاع نکرد .از دفاع حقوق بشر دم زد و حق حیات پشه ها و لاشخور ها و...را به رسمیت نشناخت!
در بحث آموزش محیط زیست درست ترین حرفی که شنیده ام مدیا کاشیگر می گفت:عامل تخریب محیط زیست همیشه قدرت اقتصادی و اقتدار سیاسی غیر پاسخگو ست.
در محیط زیست وقتی می توان بطور عملی از حقوق انسانها دفاع کرد که با اخلاقی دموکراتیک انسان درطبیعت مساوی با دیگر جانداران فرض شود و سعی کنند تمام گیاهان و جانوران اکوسیستمش حفظ شود.